Wieś Czaszyn
Czaszyn – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Zagórz, nad rzeką Osława, na Pogórzu Bukowskim. Przysiółkiem Czaszyna jest Brzozowiec. Większa część miejscowości leżąca na prawym brzegu Osławy wchodzi w skład Wschodniobeskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Wieś leży przy linii kolejowej nr 107 Nowy Zagórz – Łupków, która poprzez tunel dalej prowadzi na Słowację (dawne Przejście graniczne Łupków-Palota), oraz przy drodze wojewódzkiej nr 892 Zagórz – Komańcza i dalej poprzez Przełęcz Radoszycką do Paloty na Słowacji (dawne przejście graniczne Radoszyce-Palota).
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XV wieku. Z 17 czerwca 1424 pochodzi zapis aktu sprzedaży Czaszyna. Szlachetny Iwanko z Czaszyna sprzedaje swoją ojcowiznę za 500 marek Mikołajowi i Steczkowi – braciom z Tarnawy. W dokumencie Czaszyn nazywa się Czosnia zaś Iwanko Czaszinsky, a w innym Czaszynsky. W dokumencie pojawia się również Wojciech Czaszinsky, który pełnił funkcję asesora sądu ziemskiego w Sanoku. W wielu dokumentach z lat 1437-1439 spotyka się nazwisko Stefana Dambsky z Czaszyna, piastującego stanowisko asesora sądu grodzkiego i ziemskiego. W roku 1449 Jan Steczkowicz z Tarnawy zapisał część ze swych dóbr w wysokości 300 grzywien swojej żonie Zofii we wsiach Czaszyn, Tarnawa, Poraż, Osława, Zagórz, Wielopole, Łukowe i Serednie (obecnie Średnie Wielkie). Z dokumentu z 1468 dowiadujemy się i przeprowadzeniu granicy między Porażem, Czaszynem i Morochowem. Najważniejszym zabytkiem Czaszyna jest kościół parafialny z 1761 r. wzmiankowany jako cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św. Mikołaja. Obecny murowany obiekt sakralny został wzniesiony w 1835 r. a gruntownie remontowany w latach 1954-1969. W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tybularnej w Czaszynie była Apolonia Łepkowska. W 1893 właścicielem posiadłości tybularnej w Czyszynie był Rafał Łepkowski.
Tuż za Czaszynem w kierunku Komańczy, znajduje się przysiółek Czaszyna, dziś nazywany Brzozowiec, a znany już w 1487 r. pod nazwą Czaszyńska Wola.
13 września 1944 wieś została zajęta przez wojska sowieckie.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Czaszynie
Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Czaszynie jest samodzielną parafią od roku 1952. Wcześniej wieś należała do rzymskokatolickiej parafii Matki Boskiej Gromnicznej w Porażu. Na początku XXI w. parafia wybudowała nowy kościół parafialny, który został konsekrowany 18 września 2011 r. przez Biskupa Józefa Michalika. W sąsiedztwie (po drugiej stronie drogi) stoi stary kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, po II wojnie światowej adaptowany z dawnej cerkwi greckokatolickiej z 1835 roku.
.
Nazwiska mieszkańców XIX wiek: Bednarz, Bosy, Wójt, Galicz, Giba, Hliwiatczyn, Dziedzic, Duda, Kowal, Kudla, Kuryca, Malowany, Maruszczak, Mielnik, Miszczyszyn, Mudry, Owsianik, Ostach, Ostrowski, Pawilszyn, Płaksa, Romanisko, Sałak, Sierak, Sowa, Fal, Chomka, Szpak[8].
Remiza OSP Czaszyn
Ochotnicza Straż Pożarna w Czaszynie została założona w 1933 r. przez Tomasza Kuzio i Karola Błażowskiego. Obecnie liczy 38 członków czynnych, 22 honorowych i 12 chłopców z Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej (MDP). Prezesem OSP Czaszyn jest Robert Gocek, naczelnikiem Paweł Giba a funkcje kierowcy i gospodarza pełni Janusz Penar. Długoletnim prezesem jednostki do śmierci w dniu 27.07.2016 był Jan Giba. Jednostka posiada strażnicę, samochód gaśniczy Star 200, samochód Land Rover Defender, 2 motopompy, piłę motorową, 2 agregaty prądotwórcze oraz standardowe wyposażenie i umundurowanie[9]. Od 1967 r. w OSP Czaszyn prowadzona jest kronika historyczna a od 1980 r. również kronika fotograficzna i video. Jednostka ma wiele sukcesów na zawodach gminnych i powiatowych oraz również indywidualnie na szczeblu wojewódzkim w konkursie wiedzy pożarniczej. 24 sierpnia 2008 jednostka obchodziła jubileusz 75-lecia istnienia i otrzymała nowy sztandar.
Ludowy Klub Sportowy Czaszyn powstał wiosną 1948 r. jednak prace przy budowie stadionu rozpoczęto już w 1945 r. W 1954 r. zgłoszono do rozgrywek drużynę piłki nożnej w klasie "C" OZPN Krosno. Najaktywniejsi działacze sportowi Czaszyna to m.in.: Zygmunt Gocek, Jan Giba, Stanisław Stefanowski, Aleksander Gocek, Julian Kuzio, Henryk Kuzio, Antoni Osenkowski, Franciszek Kita, Krzysztof Gocek, Grzegorz Czepiel, Józef Łukowski, Jan Baraniewicz, Józef Kosz, Józef Dygoń. Obecnie na czele klubu stoją: Tomasz Gocek i Jerzy Kosz. Trenerem drużyny jest Artur Baraniewicz. LKS Czaszyn obecnie gra w klasie B, grupa Krosno I.
Szkoła w Czaszynie
.
W Czaszynie powstała pierwsza szkoła, zorganizowana jako samodzielna jednostka w 1876 roku w budynku położonym niedaleko karczmy u prywatnego właściciela o ksywce "Pisarz." Językiem nauczania był wówczas rosyjski. W owym czasie nauka w szkole była płatna. Kolejna szkoła została wybudowana w górnej części wsi obok cerkwi w 1885 roku. W roku 1906 wybudowana szkołę murowaną w górnej części wsi. Szkoła była dwuizbowa w której uczyły się dzieci ruskie i polskie. Kiedy i ten budynek okazał się za mały w 1913 roku przemianowano czytelnię Kółka Rolniczego na pierwszą szkołę polską. Nowy budynek szkoły powstał w 1934 roku – murowany, kryty blachą z dwiema dużymi salami lekcyjnymi. W czasie okupacji hitlerowskiej do szkoły w Czaszynie uczęszczało 57 uczniów, których nauczał 1 nauczyciel. Obecny budynek szkoły – ośmioklasowy został oddany do użytku w styczniu 1961 roku. W roku 2000 oddano do użytku nowoczesną halę sportową najnowocześniejszą w Gminie Zagórz.
